Ortograpiya tan arum ni’ra

Nen Santiago Villafania

 

ARAP-ARAPEN la’y Hunio lamet tan ed saya’y iloob da’ra’y ogugaw ed iskwuilaan ono awiran, usaren la ima’y tatawagen a mother tongue-based (MTB) education no iner say ikanan pambangat et say salitan uusaren na manaaral dia ed abung odino say abangonan a salita.

Kuan da’ra’y iksperto lanti mas mainumay a makaaaral so ugaw no igapo iyan bangatan ed dili ton dila. Dakel balet so patbek tan baleg a problima so arapen da’ra’y mamaistra tan mamaistro. Wadtan a problima so usaren dan tiksbuk ono libro, wadtan a problima no wala so nilaok ed klasi ra so manaaral ya say salita to et Ilocano ono Tagalog tan agto nagogo’y anggatel no makarngel la’y man-Pangasinan, tan wadtan a problima so kakabatan na managbangat ed salitan Pangasinan.

Laut lan wadtan so problima ed ortograpiya ta agni naigalut ima’y isasambot dan panuntunan tayo ed ortograpiya. Anto so usaren “abeceda” odino “abakada”?

Ay! sigi paladtan! Paipaway tayo la ed Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) so unaan a sipi insan tayo la apigeren tan uksoyen.

*          *          *          *

Nitan. Naiimano yo anganko no panon kon isulat so ‘problima odino say ‘litiratura’. Inusar ko so litran “i” bilang sandi ed litran “e”. Say “e” a wala’y tanul ton schwa, uusaren ko labat ed saray salitan getar, kanepegan, tan sipur ed salita tayo.

Siguri balet nen agin Melchor Orpilla tan inabobonan nen Fr. Immanuel Norberto Escano, usaren ono yarum so umlaut ya “ë”. Singa bilang ed salitan “nepeg”, isulat iyan “nëpëg”. Nakaukulan tayo’y ketab (keyboard) a German ed saya salo!

*          *          *          *

Makapangnangnangis a nakabatan a maingongot la natan so Ulupan na Pansiansia’y Salitan Pangasinan. Aliwa lan balo ed siak iya, kaluyagan. Nen imbeneg a taon inikbanan ko so komaduan inkapangolok lapu’d wala’ra’y kabiangan ono miembro ed ulupan ya agko labay lan pisangsanganan nipaakar ed pamaakar ed abitlan moyongan.

Bangta anggaman onia so agawa, wala’d kuritan na Pangasinan so liknaan kon ag nasabaan.

*          *          *          *

Lapu’d pigpigara so palapagan ed luyag a manaawat na anlong, salaysay ono artikulo ed salitan Pangasinan, likud ed Sunday Punch, wala’y ipalapag min palapagan ono magazine ed sayan taon. Sugiri to iya nen kaaron Russel Lomboy, sakey a kakabaten ed kurso to’d language tan linguistics. Indalatdan ton nakaukulan la’y balon palapagan pian ag tayo akataker ed Balon Silew.

Dia’d say tua saksakey a too so mansusulat ed Balon silew tan sarama’y arum et aniani no ag say dili to’ran pangaran.

Manaya, akin kasi agda inbiang si Ms. Lomboy bilang sakey a validator ed samay ortograpiya tayo? Ph.D. candidate iya ed PNU agagik ed Ulupan! Say labay yo met amo et sikayon lanang so arawi tan atagey so sirit!

Salaya tan Aristos!

Back to Homepage

Share your Comments or Reactions

comments

Powered by Facebook Comments