Anto sirin, ey!
Salitan Ibaloi, Pangasinan saksakey
By Mel V. Jovellanos
SAY lengguahe’n Ibaloi et sakey ed saray salitan bibirbiren tan ikikinon ed Amianen na Pilipinas. Say karakepan to’ya balet ta say salitan Ibaloi et sikatoya’y salitan sanka-asinggeran ed salitan Pangasinan. Singa ra sipping.
Say tribu’n Ibaloi sikara so pundadores na Baguio City. Nen simmabi si Engineer Burnham tan saray kakaiba ton Amerikano, wadman lara’y Ibaloi. Si Dangwa, Anton, Pungayan, Cariño tan arum niran sikat, puros iran Ibaloi. Baleg met so luyag na Benguet. Karakelan ed suray bahley-bahley ya walaan na minas na balitok et sapot na teritoryo’n Ibaloi (Itogon, Antamok, Atok, Tuba, Pogo, etc.)
Masanting ya tepet balet: nanlapoan daraya’n Ibaloi? Akin et say salita ra et sanka-asinggeran ed salita na luyag Pangasinan?
Dia’d panagbilang na Ibaloi: sahey, shuwa, teddo, apat, dima, enem, pito, gualo, siyam, sampolo.
Imbis na letra “d” balet, nanmaliw ya letra “s”– shuron (doron/grasshopper), shatal (datal/ floor), shila (dila/tongue) shingshing (dingding/wall); usaren day letra “d” imbis na “L”: adak(alak), teddo (three), edeg (aleg/don’t), seddi (Sali/feet). No arom ibalikas day letra “k” ya “h” – – sihu (siku/elbow), suhong (sukong/corner) odino kuho (kuko).
Saramay kontrobersyal ya salitan Pangasinan singa bilang sira (fish / viand), utot (mouse), baliw (to cross), bayag (slow) tan arom nira, uusaren met ed salitan Ibaloi. Aliwan Pangasinan labat manaya so mamangan na sira.
Mas Pangasinan ira no tawagen day “bathroom” (banyo ed Kastila)ta tawagen dan ahmesan.
Nanmaliw ya kemkemti (sika tayo’n walad leksag na palandey — saray Ibaloi wala ra’d tagey na palanday lanti).
Tawag da’d baboy, kaong. Saray “pronouns” pareho ed sikatayo: sika, sikara, siak, sikatayo, sifa (siopa), sikami. Dia’d Ibaloi, kuanda: sifaka; sifay guared tan (who is there) tan ngantoy ngaran mo (what is your name). Sarayan salitan Ibaloi, salita tayo met: utang, paggew, uvet, puweg, ekes, puso, suso, mata, eddeng (nose), ogip, uleg, oran, okkok (cough), osil (run after), singkat (catch, uhn (yes) ala (get), mangan, kalab, tolok (allow), ibaga (tell), ganuan (hurry), anap (look for), awat (receive), beei (girl), puseg, bayo (pound), ama, ina, ani, anos, asin, aggi, agto, (carry something on the head), bulan, osto-osto (exactly) iyan (put), inom, ivong (spill).
Makapakelaw balet no akin et say tawag ed Ibaloi so amay kien na bii (female sex organ) et otin. Tinepet ko’n amimpiga-piga et say ebat da atan ya siansia. Agui, agay kimet lan Ibaloi- kapinsan mi kayo’n talaga – – walay daiset ya bagbagtit.
Diad onsublay ya yakar yo’d Baguio City, dalan kayo’d Kennon Road. Dia ed Camp One anggad Baguio, tepet yo no anto’y tawag da’d samay kien na bii. Pustaan mamimpiga kayo’n man-elek.
Saray matalonggaring ya estudyante, kalkal yo pan maong no nanlapoan dara’yan Ibaloi. Akin et simmegep ira ed kapalandeyan. Nen saman seguro aratan ya kapalandeyan parti nira na malawlawak ya luyag Pangasinan. Anggad natan unong ed kuanen Professor Pungayan na University of the Cordilleras, saray Ibaloi bibirbiren dani’n nanlapora ed nan-arian nen Princess Urduja kulang-kulang lan san-libon taon.
Tua ya kasi? Anto sirin, ey!
Share your Comments or Reactions
Powered by Facebook Comments