Anto so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan?

Nen Santiago Villafania

PARA anganko ed saray wala ni ed kalangweran ya naubol so ulo ra ed awiran no iner say uusaren a salita et Filipino tan English, nayarin anggapo. Ompano agda labat la naparlasan na linggis ira’y sulsulat da’ra’y pigpigaran umaanlong ed luyag. Say makasengeg, anggapo’y pililikna la na tobunbalo ed abangonan ya salita. Sakey ni, agda aaralen, panaaralan tan inaral so salitan Pangasinan ed impapaletneg iran awiran tan unibersidad. (Aliwan magnap so grade 1-3 ya ipapatoor na DepEd natan ed dalem na programan Mother Tongue Based Multilingual Education (MTB-MLE) a kuan).

Naandi ira’y umaanlong tayo a singa no kawayan ed datin Caboloan. Anggaman ontan, nampanaon so salita tan litiraturan Pangasinan ed lima da’ra’y zarzuelista a manlapu ed si Pablo Mejia angga’d say nobilistan si Maria Magsano. Masulok a limamplon taon so apalabas insan lamet binmaltaw ira’y pluma da’ra’y sumusulat ed tawir a salita. Bangbalet asagmak ira natan ed mairap a kipapasen ta aliing tan abangon ira ed panaon da’ra’y kailalakan na siping so dila.

Anggapo la’y dengel na sakey a balo odino onuusbong nin umaanlong ta pilatek ni na karaklan ira’y sumusulat ed bayes a salita. Ipikto iya na impakurang a polisiya ed idukasion ya usaren so Filipino, say salitan onkana ed lapag a bansa tan say salitan Inglis.

Anto sirin so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan natan? Wala kasi? Ay balbaleg, ta wala’d lima da’ra’y umaanlong so bilay na salita tayo. Sikara so samput a manangiyagel ed kaandi tan katiguay na salita o lingguahi tayo. Wala’d lima da’ra’y umaanlong so ibolusion na salita tan litiraturan Pangasinan.

Saray umaanlong et aliwan para ed saray kapara da ‘ran umaanlong labat, ingen, sikara so mansisirbin manangiwanwan ed saray wala ni’d kalangweran ta pian nakabatan tan naamtaan da so balur na salitan abangonan tan say kulturan katekep tonia.

Dia’d biek-taew, laut la’d bansan America, wala ‘ra’y itatalaga ran Poet Laureate ed kada Istado. Simbawa ira na atagey a kalkalar. Bibirbiren tan ikikinon da met la’ra’y umaanlong natan a mansusulat ed dili ran salita ed nanduruman rihion dia’d apatiran sukong na mundo. Pigara ed saray nagmaliw a Nobel Prize Winner in Literature et umaanlong – Rudyard Kipling, Rabindranath Tagore, William Butler Yeats, T. S. Eliot, Pablo Neruda tan arum ni’ra. Ed saya’y taon na 2012 labat, agamoran nen Tomas Gösta Tranströmer (sakey a Swedish ya umaanlong) iyan sankaatageyan a premio.

Kanian sirin kabaleyan tan kaluyagan, no tepeten yo no anto so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan ed sayan panaon?

Makanakana ira a singa saray bumabangat, abogado, doktor, pastor, politiko, panadiro, basuriro tan managlako’y pandisal ya onliliber-liber ed kaabungan tayo no palbangon.

Say tepet ko balet lamet natan, anto so kakanaan mon mibabaley ed luyag na Pangasinan no agmo amta ya isulat odino basaen so dilim ya salita?

Aristos!

Back to Homepage

Share your Comments or Reactions

comments

Powered by Facebook Comments