Bulirek
By manonton dalan

intultuloy mi nanakar tundas toy angalakan, diyad silong na akasian masalumpapak diman mi inlespak ya babantayan so malinalinang ya agos na danum ya sibsibarey pangen na andirit. napapasikmatan met miray genggeng ya unsesepsep ed abasto ran abalkot na linat ya singa may abalkot ya inatey ed baley na ehipto. wala met iray kabaleyan tayo ran unsesempet la ya walay agto ran bilyag, sako, kahon tan amugkal ya binalkot na lamping. naiyorakam ed kaluplupaan day liga tan ilalon say sempetan da et napnoy liket ya abong.

mabetbet so turo nen bulirek ed anto kaman ya nanengneng to singa samay unlalabas ya bus ed taytay

“nang…” kuanto

“simba natan aging…dimad sagur manlapuy inang” ebat kon mareen

“ngeeee….ba….ba.” kuanton simmaliberber ya walay ituturo ton

“basakay tan….mananap na kanen to…mandilatdilat … ta labay toy midilakot…hihihihihi…siyooo..pulyan moy bulirek agni nanames”

intagey toy limaton inangub toy kilikili to

“uhmmmm…puweeee” kuanto

say bilunget in-inuten tulan tatakewey liwawa, say kaliberliber nengneng day manpapara, say siplog na dagem mangiter na inawa ed bala. inyesaes kon umsempet kami la; timmangay ed siak inyalig toy ikukubot ya ules. untan so anta to, kasumpal ya mangan naugip la.

makatenyeg likna ray awawey daray ugugaw, no apagamuran kayoy pabor ya talusan iray angkekelanting ya galaw tan balikas da. no agyo naitdan na imano raya. kaskasian met ira ta diyad panakar na panaon naipulisay irad kamaongan o mankapot so nonot dan unarap ed kameengan. say ansakit ed saya tetelen ti nira.

naksawan lay bulirek sikatun tatangaytangayen to ak. labay toy undagi. tapiano naiter koy matibukel ya liket to payurungen kod takeb ko piyan atagtagey nen siak, umpeket lad ulok nabenbenan ko ni bulawit tano walay ason labay toy unkusab ed mayapyapis kon bikking et pasasniten koy sungot to.

diyad panakar mi biglan tinapik toy ulok walay ituturo to…

‘’inang…” si inang ya tuwa, pinelasan koy akar ta labay koy siak so makaunan maka-awat na paabet no bilang walay suwirti.

“balong…kawalan daray agagim” sikatotay unaan ya tepet nen inangko kanyan akatanem ed ulok ya nakaukulan antaen ko no iner so kawalan da anggano anton oras.

“wala rad inateyan” manpakan irad man. imbagak met no siopa

“ay…kaskasian met lay panginaen mo…ibagam ed sikara ta unsempet lara”

“a…aa…aa”…”a…aa…aa” nan-alagarak na daiset,

kaimantaan nitan laran kibatiktik. singkatan la no antoy bitbiten to . makakaimis si mongolian. amay sakey manbubukitkit lay bayong. akalmoy hopia; singara pusan naerasan. aderewandak met na sakey. no nalam so apag mo itamukal mon tampol umpan nasimpayot.

samay bayong balet ya inyawat nen inang kod siak so pamasko ed sikamin amin ya nanlapud samay suki ran intsik ed dagupan. kada pasko walay iter ton sansasakey kami ya abel taluran pantalon, taluran bibistadaen tan duaran fruit cake, singa kabaleg na galon. mararakep ya abel. amay aminsan amay ilol na bigis(silk) so bibistadaen. say kasalat to mamidua ed sakey simba mi ya rindian na pisipising, pato, manok tan sotanghon. no makapoy so lako, saliwen ton amin balet mamura. agkami nabilay no ilako mid sikaton amin ta say presyo to et palaos(clearance sale).

kasabi mid abong siak so tagabilang na kuwarta ta ilirep nen inang koy daiset. dakela atamingtaming, angub na sira, manlalatin sinsilyo, wala met so masalsalangsang. no arum

wala ray naalak ed bayong o supot na bitsen sikato ramay kukupiten ko ta angmet nanlapud bayong na kuwarta. umpapawil met ed sikara ta utangan dak. antam la no utangan daka.

kasumpal kon nanbilang ambilunget la. limmaak dimad inateyan. saray totoo akaliberliber laran singa milumbay akar, unaay marakep ya puwesto tano intawag day panangan maminpinsan ya undagup talo toy delap ed ekat. wala niray mamidua. kulang so sakey talyasin baaw tan sakey ya baboy. kasabik inabet tuwak nen panginaen ko insan to:

liing ka la anak wadiyalay agim ya kulayot

ibangat mon manbisikleta tan mansibok

balong naugip lay kapinsan mo agla unliing

anggapulay pampawitan moy bilibilin

liing kala , liing kala, undadakel laray bisita

ya miabagey tan migalaw ed sika, liing kala

atan ikakansiyon da

insan biglan, narengel moy ungol na ugaog, no makapoy so pagew mo makaakis kamet la tan nauyos so panangasim ya mangiderew na abuloy. pati sinsilyo nakaur no maong may managdung-aw.

wala ni may kansiyon dan estoryay bilay na naanggapuay kapalaran, bimmalegak ya undedengel ed saratan kanyan antak so man-anlong na pangasinan tan ilokano. mapmaples ira…agak makakakiking. diyad buleg mi dakel ya maong ed satan

ilokano o panagsinan katekep toy ugaog ni. no maminsan makalekak no undedengelak biglaran untunda insan:

“balong inkaman mangala ti basi ta mawaw toy karabukob ko” kuandan iye-elek da katekep toy kindat, walay lua da ya tua. aliwan singaramay akis nen nikole kidman.

(“balong naka ta mangala kay basi ta apaet so kulongkulongko”)

wala met may baleg ya garapon ya pepelagay abuloy. sisiimen to ka may managkansiyon, antam no agustuan toy abuloy mo ta kansiyonan to kay balibali. singa:

aay…salamat la agi ed inderew mon panangaro

say aligwas, sa bilabilay mo komoy manandu

untan pa komon ed saray walad benegan mo

mangiderew na sakey dakulap ya napnapno

wala met manag-ekas na abuloy, walay libro to. diman ira mangala na isaliw da petrolyo no anggapo ni koryenti, sigarilyo, peksi o anto kaman ya nausar.

manlangalang met laray hasag ed tapew na lamisaan singa koserto na sugal, amay tong unlad inateyan…libre balet so aroskaldo…o aroskalding…o sabaw. diyad tribo mi agkamapaga ya anggapoy kuwartam no inateyan ka. amina katribo manabuloy pati belas. agka mankelaw diyad untumbok ya bulan mas marakep so bilay to may inateyan anggano anggapoy insiyorans to.,.

say alak met ed satan singa unagas lalo la no unsabi ray taga aruma baley. manpasikat iray babalolaki tan tatang-idyer lalo na no pakawesan mi ray sapitsapit iramay kakapinsan min andukey salin, say imis to nakukut so niyog no nalinggis to o sara may manlapud bagiuo ya say baog da et mamalmalanga ta ampetang ed uma. aaay ….no nayari labat so baili … nagesanggesang so palapala.

agmo met napukpukan iray manatapis ya man-eyag-eyag no akargaan lay demonyo’y utek to. nagugunuyan banitugan la anggad man ed kalsara. beglaran undepes no unsabi may kuandan bibirbiren ya ama na buleg. arayan egta et singa sarsuela, piyan walay tungtungen da no wadman laran nauugip ed beneg na duweg ed makapiktat ya petang. anggapoy daleman…panonto sankakapinsan…ya atatapis. agdak didiwiten ta antakut day inangko…mongolian ya talaga.

no amay aralem lay labi unlabas laray estoryan umbengas so bagum pati kikinutan no agka mansigta. igaporay unya…

“siguro manpapalikna ya mamatanir la ta pinesakan ton amina kawes insan inpakerew to ray sumbliro to, pati amay palsiit ton walay katat to boston. malikeliket ed sayan agew.”

“aay…manisia kayo o andi …akugip ko tan ya …papayapayan tu-ak…ya akakawes na amputi-puti…agko ..inilaluwan ya mamatanir manaya”

“oooy …say labay ton ibaga manbayar kay utang mon pandesal…no umputi uwak met amo”

“ aaay laseg kan ..akugip koy lakik ya bebekaen to may silong na kaimito…tawala kunoy

akakutkut diman ya pilak nen alikas koy aping kon walay ambetebetel ya immuyas insan ko amataan ya limmuksod bintana so andekreket ya anyani”

“oooy…puring pusan kantaw man”

“antayo may lusuran ed taytay….umbebegas so bagok no unlabasak diman siguro inalay bantay diman tan…antayo nen gagawen datan… sinikop da ta pinaterteran day dalay birhen ya uga-ugaw ni kanyan no labi wala narerengel ‘yon apepet ya akis… ta abayag dan impukok ya akakadena ed loob na baleg ya kahon. siguro mananap na balolaki”….yeeeey

“ atay aminsan mantaytayeketek tan mankirmat nen walay amataan kon bii ya aka-amputi, andukedukey so buek ya akatuek…agto ipanengneng so lupa to…insan simmiplog so ambetebetel ya dagem…kamamantaan …nilingay toak..biglan kimmirmat kanyan agko alupaan….aaay agi mangiwgiw pati tapik…ed satan singaak …agmakasalita…sika”

‘”siak metey…kalapulapuk ed garita nen akanengnengak na ugaw ya laki, kasasali balet ag-ungagaton so sali to…biglan batik ed kapuntian…tinumbok na maksil ya dagem katekep na tagoong na aso…insan anengneng koy amayamay ya singa matan marmarlang ed kapuntian…batikak…apattak komay iknol ya sinaliw ko …pati garapay … larak… singaak superman …ya akasempet”

marakep so estoryaan anto. mapmaples so oras ya untalin pati amay inatey nalingwanan yo. kalilikna naangub mo lamet so balon akir ya aroskaldo, ya walay sili ton labuyo, mas lalon sisibukan mo mas lalon unsasamit. balo lamet ya estorya.

“anengneng yo may ugaw diya ya mayayapis nga sika wala asma to, managtambal kuno man. no nagemgeman toy dakulap mo ibagatoy liliknaen mo tan kapalaran mo. atay aminsan pinirit toy tenten ko biglan naandipat so sakit na beneg ko, initdan tuwak ni urigano tan kusay tambal kuno.”

“ amay ulandes ya akakawes niman na miniskirt … andukey so buek ya say lupa to et singa tsinita…bii nen kiyen kuno”

“aga…ggaaa… agmo …nahalata anto…sikato manayan aka spoting …anto” o aratan so narengel yo.

palbangon la nen anempetak. asabian koy bulirek ya aka-ugip lad asingger na takayan sigurod panalagar tod siyak. benben to ni upia ya gigilataen la, say muteg toy managos, wala ni ngangatngaten to. naaninag ko ray agagik met ed silew na lamparaan ya larak na niyog ya adasig ya nansasangaan so salida. sinakloy koy bulirek insan ko indasig….

“ngeee…nannggg…uhmmmm” singa nguronguro, naugip lamet,

akidasigak met lan ibeneg so katuwaan tan arapen so maila-il ya bilunget ya gamuran may kuandan dakep na painiwa piyan pasakbayan so maaron kabuasan na liga tan kasil na laman ya mibunuan ed lawas ya tawag na kinapalsaan.

sinibok koy lampara ya angitilak na ngalab ed lamot na asewek tan balingit ya angiliing ed siyak ya say bilay et nayarin nagetel ed antokaman ya oras kanyan manaruan kayo, asikasuen yoy laman yon dili, mangan kayoy marakep, manpainawa kayo, agkayo bukatot tano say laman et asakitan agnatambal na dasal tan say unaan ed amin manaral kayo piyan nawalan kayoy silew na pakatalos ya manpasensiya tan mibagay ed sayan mundon patas.

…untan pa komon et mandadaiset lan umpapawil ed sikayo so salita tayon pangasinan. misasalamatak ed inpakanonot na agi tayon taga pao, manaoag ta naitdanak na pankanawnawa ya iyawat ko ed kadakulapan tan bibil yo so santing tan samit na salita tayon pangasinan. nepeg tayon ikinon kanyan no walay anonotan yo, ikurit yo labat agkayo umbabaing piyan unsalumpapak so salita tayo. sakey ni agyo ikakainday undagup ed sayan linat.

misasalamatak lamet…asigtayoy unsasabin agi to ya… md

 

For more stories from home visit Manaoag Portal at:

http://panangaroymanaoag.blogspot.com/

or e-mail us at: manaoag@gmail.com for comments, suggestions or entries.

Share your Comments or Reactions

comments

Powered by Facebook Comments